De school

1964: nog ongeschonden en in volle glorie (uit het boek van Paul Bronzwaer)

 

HBS
"Hoogere Burgerschool" stond er op de gevel (bij de pijl) aan de Monulphusweg.
De Hogere Burgerschool werd ingevoerd (zie hier) bij de Wet op het middelbaar onderwijs uit 1863 van Johan Rudolph Thorbecke ("de grote geest van Thorbecke zelf", zoals onze leraar staatinrichting Bronzwaer hem noemde bij de vermelding van dit feit). Deze nieuwe opleiding was bestemd voor dat deel van de burgerij dat geen wetenschappelijke opleiding wenste, maar een brede algemene ontwikkeling en maatschappelijk nuttige kennis. In het begin was er nogal wat weerstand tegen dit nieuwe schooltype vanwege het intellectualistische en naturalistische leerplan. Het ontbreken van klassieke talen ten gunste van de realia ('zaakvakken') zouden de scholen minder geschikt maken voor "de vorming van een levensbeschouwing die zich boven de utilistische weet te verheffen".
Enkele jaren na ons examen in 1964 kwam de Mammoetwet en was het gedaan met de HBS. Maar vrijwel iedereen die deze opleiding gevolgd heeft is er nog steeds enthousiast over.
En niet ten onrechte: in 2017 verscheen het boek "Wij van de HBS" (zie hier) waarin wordt gesteld dat de invoering van dit schooltype een veel groter effect heeft gehad dan die van het gymnasium. De HBS heeft Nederland welvarend gemaakt. Dat kwam met name door de grote diversiteit aan vakken en de deskundigheid van de leraren.
Herman Weltens had nog wel commentaar op het boek:
"Heb je in het HBS-boek al gezien, dat er bij het Veldeke op blz. 260 onder Maastricht een grove fout staat? Daar wordt vermeld dat de Rector van het Veldeke College Dr. Daniels, dus de Jerra, is. Men heeft klaarblijkelijk niet geweten, dat het Veldeke 2 separate scholen had, een Gymnasium met Dr. Daniels als Rector en een HBS met Dr. P. Schröder als Directeur. In dit boek gaat het over de HBS en moet dus de Pie vermeld worden. Ehre wem Ehre gebührt!
Ook wordt de HBS op de Prof. Pieter Willemsstraat, dus de PPW, niet vermeld wordt. Enkele leerlingen van de PPW zijn naar het Veldeke gekomen en hebben daar vervolgens hun eindexamen gedaan. Klaarblijkelijk bestond er een intensive samenwerking tussen het Veldeke en de PPW. Er waren docenten, die zowel op het Veldeke als ook op de PPW lesgaven. Het oude PPW-gebouw staat er nog steeds. Dat lag vlakbij een Huishoudsschool, waarop ook enkele verdomd mooie meiden zaten."

Maar goed, we zouden het over het Veldeke College hebben....

Het Veldeke: van begin tot einde
Over de geschiedenis van het Veldeke zijn verschillende boeken geschreven, op de beginspagina is al het boek van Paul Bronzaer genoemd en ook de boeken ter gelegenheid van het 40- en 50 jarig jubileum. Een boek voor het 60-jarige bestaan is nooit uitgekomen. Begrijpelijk, want rond 1980 had de neergang al ingezet..
Heel leebaar is ook het artikel in "de Maaspost" van 28 november 1994. Auteur is PHD, en dat zou dus wel eens heel goed onze eigen Phil Dumoulin kunnen zijn. Klik hier voor het artikel.Rechtsonder staat toevallig een stukje over een tentoonstelling in het voormalig Spaans Gouvernement waar we op 10 oktober 2014 onze eerste reünie hielden.

Het begon in 1920
Op initiatief van pastoor Souren (onder andere de bouwpastoor van de St. Lambertuskerk) werd in 1920 aan het Onze Lieve Vrouwenplein de eerste RK HBS van Maastricht gevestigd. Directeur werd dr. A. Thijwissen, priester en tot dan toe wis- en natuurkundeleraar aan het gymnasium van Rolduc. Maar al meteen werd er omgezien naar een ruimere huisvesting die werd gevonden aan de Ayvalaan. Daar verrees in 1923 het nieuwe gebouw waarin ook het gymnasium werd gevestigd. Deze gebeurtenis haalde zelfs de landelijke pers (zie hier en hier).

In de oorlog
In het boek van Paul Bronzwaer wordt ook uitgebreid ingegaan op het feit dat in de school van 22 oktober 1944 tot 10 maart 1945 het hoofdkwartier het 9e Amerikaanse leger gevestigd was.
Ter herinnering aan dit feit is op 7 december 2019 op het in 1998 geplaatste “Veldeke-Memorial" (zie ook onderaan deze pagina) een gedenkplaat onthuld door de burgemeester van Maastricht. Oud-leerling en tevens oud-leraar John Candel maakte daar onderstaande foto's van:

 

Het einde....'t Waor toch neet nuudig gewees.....
Huub Philippens schreef over het einde van het Veldeke:
...na mijn vertrek naar Amsterdam heb ik alleen van tijd tot tijd bij geruchte vernomen hoe het Veldeke opgeslokt werd door allerlei nieuwe scholen en tenslotte verdween in niet na te trekken complexen. Mijn broer is, toen tenslotte de bijl gevallen was, tot een bestuur toegetreden waarin hij nog geprobeerd heeft de identiteiten van de verschillende samengesmolten scholen te bewaren, maar het toenmalige bestuur, gedomineerd door CDA-autoriteiten, besliste in meerderheid anders.

Veel oud leerlingen van het Veldeke zullen toch wel willen weten hoe het toch zo ver heeft kunnen komen dat die geweldige school, die jubilea van het 40-jarig en 50-jarig bestaan gevierd heeft, het niet gered heeft.
Daarom heeft John Candel een diepgaande beschrijving gemaakt van de laatste periode van 1970 tot 1987 (het einde van het Veldeke) en tevens de jaren1987 tot 2005, het korte bestaan van de opvolger: het Trichter College. U leest zijn beschrijving hier
John: "Het Veldeke is slechts 67 jaar oud mogen worden, een leeftijd waarop men tegenwoordig met pensioen mag".

Inmiddels (2017) is de situatie rond het middelbaar onderwijs in Maastricht er niet beter op geworden. In "onze" tijd zat er in elke klas wel een "Belsj" omdat men in de omringende dorpen aan de andere kant van de grens ervan uitging dat het onderwijs in de stad Maastricht beter was, allewijl gaat de Maastrichtse jeugd massaal naar het Alicebourg in Lanaken. Zie hier.

Het Veldeke: wat er nog over is van het gebouw
In 1992 werd besloten het inmiddels leegstaande gebouw van ons college te transformeren tot een luxe appartementencomplex.
Daarvoor werd een substantieel deel van het complex gesloopt. De plaquette met "Pro Partia Mortui Sunt" verhuisde van de hal naar de tuin.
Van die sloop zijn foto's, maar als u erg mooie herinneringen hebt aan het gebouw dan kunt u er natuurlijk voor kiezen om daar niet naar te kijken.... Ze staan hier. John Candel heeft ook een korte film van de sloopwerkzaamheden gemaakt.

Volgens de informatiebrochure:
‘Veldeke Maastricht. Een schoolvoorbeeld van stadsontwikkeling’ is het resultaat van de herbestemming van de voormalige school en speelplaats ‘een woon- en winkelcomplex met een hoge architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit’

Of alle oud - leerlingen daar ook zo over denken kan betwijfeld worden.
Positief is in ieder geval dat deze transformatie het gebouw heeft gered van een totale sloop.
OK: de voorgevel lijkt nog wel op het oude gebouw:

(deze foto geeft niet helemaal een eerlijk beeld, maar daarover zo meteen meer)

Onder het schoolplein is een garage, het plein is deels tuin en deels bebouwd met patiowoningen. Wel staan er nog enkele bomen van het voormalig laantje naar het schoolplein (daar mochten de leerlingen uit de hoogste klassen roken in de pauze). Aan de achterkant van de "speelplaats" (raar woord, iedereen liep daar alleen maar heen en weer) is een winkelcomplex verrezen.
Van de voormalige kapel is nog alleen een “stumpke” over. De achtergevels zijn voor de appartementen geheel verdwenen en vervangen door een gevel met allerlei balkons.

...
Het "stumpke" van de kapel.... .................................................lijkt aan de andere kant een soort theekoepel te zijn

..
hierachter is het "rokerslaantje" nog te herkennen ............................. maar dan toch nog een hoekje dat heel vertrouwd oogt....
(je kijkt hier vanaf de vroegere speelplaats ............................................................(pok, pak er maar een tissue bij................................
richting Aylvalaan, rechts het stumpke kapel) ...............................................................................................................

...

dit was het "rokerslaantje" ................................... ...nu het dr.A.Theywissenpad

...
De lange gevel met "R.K. Hoogere Burgerschool" langs de Monulphusweg is weg, maar het huis van Max aan het eind staat er nog!

Aan de kant van de Glacisweg stalden wij vroeger onze fietsen, later zijn daar twee nieuwe gymnastiekzalen gebouwd.
Daar staat nu een appartementengebouw met winkels:

..
de voorkant (Glacisweg) ................................................ de achterkant waar de fietsenstallingen waren

Maar goed... mocht u er na het lezen van dit alles toch, door heimwee overmand, voor voelen om uw dagen aan de Aylvalaan door te brengen kijk dan eens hier.

Maar we zijn nog niet klaar met de Aylvalaan!
Als je de grote foto in het begin vanuit een iets andere hoek neemt dan zie je daar ineens een soort "poortje" dat lijkt te zijn opgebouwd uit olifantenkeutels:

In 1998 is dit monument geplaatst op het plein vóór de voormalige school ter herinnering aan het Veldeke College en zijn leerlingen.

Dit “Veldeke-Memorial" is gemaakt door de kunstenaar Hans Lemmen, die daarover zegt: “ Laat je zo’n creatief proces zijn gang gaan, dan verirrationalissert zich het menselijk brein, hoofden worden koppen, koppen worden afgietsels van keien, Maaskeien, de naden van de mallen er nog in… Zo zitten er in het Veldeke-Memorial honderdzestig amorfe, stenen koppen, gestapeld tot een boog, die een sleutelgat, een groot sleutelgat, dat tot een poort wordt. Massa en individu komen in dit kunstobject samen. Ieder individu, de afzonderlijke leerling, gaat met een massa, de vormloze hoofden, naar binnen. De poort benadrukt de entree van het gebouw. Maar door diezelfde entree kwamen de leerlingen ook weer naar buiten: de wereld in; ieder leerling maakte en maakt zijn eigen geschiedenis, droeg en draagt bij aan de rationele en culturele ontwikkeling van de wereld.”

Achter een bronzen plaquette zijn de namen ingemetseld van de oud - leerlingen die hadden ingetekend op het boek van Paul Bronzwaer.
Zoals alles op deze aarde is ook dit monument eindig. Wat zal er gebeuren als het ooit, om welke reden dan ook, wordt afgebroken? Gaat iemand die namen dan nog lezen? Tja...